Anonim Şirketin Kuruluşu ve Anonim Şirketin Limited Şirket İle Farkları

1. GİRİŞ

İşbu bilgi notunun konusunu genel olarak anonim şirketlerin kuruluşu ve anonim şirket ile limited şirket arasındaki temel farklılıklar oluşturmaktadır.

2. GENEL OLARAK ANONİM ŞİRKETİN KURULUŞU

1. Anonim şirketlerin kuruluşu 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (“TTK”) ile 356. maddeleri arasında düzenlenmiştir.

2. Anonim şirketler, bir veya birden fazla kişi tarafından TTK’nın 337. maddesi uyarınca ani kuruluş yöntemi ile kurulur. Buna göre ani kuruluş, pay sahiplerinin sermayenin tamamını taahhüt etmesiyle olur.

3. Ani kuruluş, nakdi kuruluş ve nitelikli kuruluş şeklinde gerçekleşebilir. Nakdi kuruluş, şirketin kuruluşunda pay sahiplerince taahhüt edilen sermayenin tamamının nakit olmasıdır. Nitelikli kuruluş ise şirket esas sözleşmesinde ayın sermayesi getirilmesi, şirket hesabına bazı malların satın alınmasıdır.

4. TTK’nın 337. maddesi uyarınca esas sözleşmeyi imzalayan ve sermaye koymayı taahhüt eden gerçek ve/veya tüzel kişiler şirketin kurucularıdır.

5. Şirketin kurulabilmesi için TTK’nın 336. Maddesi uyarınca kurucular tarafından

• Esas sözleşme,
• Kurucular beyanı,
• Değerlendirme raporları,
• Anonim şirketle, kurucular ve diğer kişilerle yapılan ve kuruluşla ilgili olan sözleşmeler

Şeklindeki kuruluş belgelerinin hazırlanması gerekmektedir. İşbu kuruluş belgeleri, sicil dosyasına koyularak birer nüshaları şirket tarafından 5 yıl süre ile saklanır.

6. Bir anonim şirketin tüzel kişilik kazanabilmesi için;

• Esas sözleşmenin veya esas taahhütnamenin hazırlanması ve imzalanması,
• Noterin, kurucuların sermayenin tamamını taahhüt ettiklerine dair onayı,
• Kurucuların sermayenin tamamını taahhüt ettiklerine dair beyanı (kurucular beyanı),
• Sermayenin kısmen veya tamamen ödenmesi,
• Gerekiyorsa Gümrük ve Ticaret Bakanlığının izni,
• Ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan

şeklinde sayılan kuruluş işlemlerinin tamamlanması gerekmektedir.

7. Şirket esas sözleşmesi TTK’nın 339. Maddesinde belirtilen usul ve esaslara göre hazırlanır. Bu kapsamda esas sözleşmesinde aşağıdaki hususların yer alması gerekmektedir:

• Şirketin ticaret unvanı ve merkezinin bulunacağı yer.
• Esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış bir şekilde şirketin işletme konusu.
• Şirketin sermayesi ile her payın itibarî değeri, bunların ödenmesinin şekil ve şartları.
• Pay senetlerinin nama veya hamiline yazılı olacakları; belirli paylara tanınan imtiyazlar; devir sınırlamaları.
• Paradan başka sermaye olarak konan haklar ve ayınlar; bunların değerleri; bunlara karşılık verilecek payların miktarı, bir işletme ve ayın devir alınması söz konusu olduğu takdirde, bunların bedeli ve şirketin kurulması için kurucular tarafından şirket hesabına satın alınan malların ve hakların bedelleriyle, şirketin kurulmasında hizmetleri görülenlere verilmesi gereken ücret, ödenek veya ödülün tutarı.
• Kurucularla yönetim kurulu üyelerine ve diğer kimselere şirket kârından sağlanacak menfaatler.
• Yönetim kurulu üyelerinin sayıları, bunlardan şirket adına imza koymaya yetkili olanlar.
• Genel kurulların toplantıya nasıl çağrılacakları; oy hakları.
• Şirket bir süre ile sınırlandırılmışsa, bu süre.
• Şirkete ait ilanların nasıl yapılacağı.
• Pay sahiplerinin taahhüt ettiği sermaye paylarının türleri ve miktarları.
• Şirketin hesap dönemi.

8. Kurucular, şirket sermayesine ayni sermaye ya da nakdi sermaye koyabilirler. Buna göre TTK’nın 342. Maddesi uyarınca üzerinde kullanımı sınırlandırıcı herhangi bir hak bulunmayan, nakden değerlendirilip devredilebilen tüm malvarlığı unsurları ayni sermaye olarak koyulabilir. Hatta fikri mülkiyet haklarıyla sanal ortamlar da bu sermayeye dâhildir. Buna karşılık TTK’nın 344. Maddesi uyarınca da en az %25i tescilden önce ödenmek koşuluyla nakden sermaye koymak mümkündür.

9. Nakdi ödemeler, TTK’nın 345. Maddesi uyarınca şirket adına açılacak özel bir banka hesabına, sadece şirketin kullanabileceği şekilde yatırılır.

10. Anonim şirketlerin asgari sermaye tutarı TTK’nın 332. Maddesi uyarınca 50.000,00 TL olabilmektedir. Anonim şirketlerde kayıtlı sermaye sistemini benimsemiş ise başlangıç sermayesi en az 100.000,00 TL olabilmektedir. En az sermaye miktarı Cumhurbaşkanı kararı ile arttırılabilir. Anonim şirketlerde sermaye artırımı kararı, esas sermaye sistemine göre genel kurul; kayıtlı sermaye sisteminde, esas sözleşmede belirlenen tavan miktarına kadar yönetim kurulu karar verir.

3. YÖNETİM KURULU

1. Anonim şirketin, yönetim kurulu ve genel kurul olmak üzere iki organı bulunmaktadır.

2. Yönetim kurulu, TTK’nın 359. Maddesine göre esas sözleşmeyle atanmış ya da genel kurul tarafından seçilmiş bir veya birden fazla kişiden oluşmaktadır. Bu kişilerin görev süresi TTK’nın 362. Maddesi uyarınca en çok 3 yıl olarak belirleniştir.

3. Anonim şirket, TTK’nın 365. Maddesi uyarınca yönetim kurulu tarafından yönetilir ve temsil edilir. Bununla birlikte TTK’nın 370. Maddesince anonim şirketlerin temsil yetkisi, kural olarak çift imza ile kullanılmak üzere yönetim kuruluna aittir. Yönetim kurulu, yönetim yetkisini TTK’nın 367. Maddesi uyarınca; temsil yetkisini ise TTK’nın 370. Maddesi uyarınca bir veya birden fazla yönetim kurulu üyesine ya da üçüncü bir kişiye devretme hakkına sahiptir.

4. TTK’nın 390. Maddesine göre yönetim kurulu, -esas sözleşmede aksine ağırlaştırıcı bir hüküm bulunmadığı takdirde- üye tam sayısının çoğunluğu ile toplanır ve kararlarını toplantıda hazır bulunan üyelerin çoğunluğu ile alır. Bu kural yönetim kurulunun elektronik ortamda yapılması hâlinde de uygulanır. Yönetim kurulu üyeleri, yönetim kurulu toplantısı birbirlerini temsilen oy veremez ve toplantılara vekil aracılığı ile katılamazlar.

4. GENEL KURUL

1. Genel kurul, anonim şirketin karar organıdır. Bu kapsamda TTK’nın 407. maddesi uyarınca tüm pay sahipleri haklarını genel kurulda kullanırlar. Yönetim, yürütme, temsil ve denetim dışındaki tüm görev ve yetkiler kural olarak genel kurulun görev ve yetkileri kapsamındadır.

2. Genel kurul toplantıları TTK’nın 409. Maddesi uyarınca olağan ve olağanüstü olmak üzere iki şekilde toplanır. Olağan toplantı, her yıl hesap dönemini izleyen ilk üç ay içerisinde yapılan toplantıdır. Olağanüstü toplantı ise, gerektiğinde toplanan ve gündemi toplantı yapılmasını gerektiren sebeplerin oluşturduğu toplantıdır.

3. Genel kurul toplantıları; yapılış zamanı bakımından olağan toplantı-olağanüstü toplantı; çağrı yapılıp yapılmaması bakımından çağrılı toplantı-çağrısız toplantı; fiziki toplantı-elektronik toplantı olmak üzere çeşitli ayrımlara tabi tutulabilir.

4. Fiziki toplantı, pay sahiplerinin veya temsilcilerinin fiziken bir araya gelmeleri suretiyle gerçekleşmektedir. Elektronik toplantı ise TTK’nın 1527. Maddesine göre anonim şirketlerde genel kurullara elektronik ortamda katılma, öneride bulunma, görüş açıklama, oy verme; fiziki katılma ve oy vermenin bütün hukuki sonuçlarını doğurur.

5. Genel kurul, bütün pay sahipleri veya temsilcilerinin hazır bulunması ve aralarından birinin itiraz etmemesi durumunda çağrı usulüne uyulmaksızın toplanırsa çağrısız genel kurul toplantısı; çağrı usulüne göre toplanırsa çağrılı genel kurul toplantısı olarak adlandırılır.

6. Olağan ve olağanüstü genel kurul toplantılarının çağrı usulü aynı olup çağrı aracı ise ilan ve mektup TTK’nın 410. maddesinde genel kurulu toplantıya çağırma yetkisi olanlar; yönetim kurulu, pay sahipleri, tasfiye memurları, azınlık şeklinde tahdidi olarak sayılmıştır. Genel kurula katılanların imzaladığı liste, hazır bulunanlar listesi adını alır.

7. Genel kurullar, bu Kanunda veya esas sözleşmede, aksine daha ağır nisap öngörülmüş bulunan hâller hariç, sermayenin en az dörtte birini karşılayan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin varlığıyla toplanır. Bu nisabın toplantı süresince korunması şarttır. İlk toplantıda anılan nisaba ulaşılamadığı takdirde, ikinci toplantının yapılabilmesi için nisap aranmaz. Kararlar toplantıda hazır bulunan oyların çoğunluğu ile verilir.

8. TTK’nın 408. maddesinde genel kurulun devredilemez görev ve yetkileri;

• Esas sözleşmenin değiştirilmesi,
• Yönetim kurulu üyelerinin seçimi, süreleri, ücretleri ile huzur hakkı, ikramiye ve prim gibi haklarının belirlenmesi, ibraları hakkında karar verilmesi ve görevden alınmaları,
• Kanunda öngörülen istisnalar dışında denetçinin seçimi ile görevden alınması,
• Finansal tablolara, yönetim kurulunun yıllık raporuna, yıllık kâr üzerinde tasarrufa, kâr payları ile kazanç paylarının belirlenmesine, yedek akçenin sermayeye veya dağıtılacak kâra katılması dâhil, kullanılmasına dair kararların alınması,
• Kanunda öngörülen istisnalar dışında şirketin feshi,
• Önemli miktarda şirket varlığının toptan satışı,

şeklinde sayılmış olup hakim organlar arası işlev ve yetki ayrılığı kuralı benimsenmiştir.

5. DENETÇİ

1. Anonim şirketlerin denetimi, kuruluşta organlar teşekkül ettikten sonra genel kurulun seçim kararına bağlı olarak sözleşme ilişkisi ile şirkete bağlanan, şirkete karşı üçüncü kişi konumundaki, şirketlerin ölçeklerine göre bağımsız denetim kuruluşları, yeminli mali müşavir veya serbest muhasebeci mali müşavirlerce yapılır.

2. Denetçilerin yetkileri finansal konularla ve bunların denetimi ile sınırlıdır. Denetlemenin konusu, şirketin ve şirketler topluluğunun yılsonu finansal tabloları ile yıllık raporların ve envanter de dâhil olmak üzere, tüm muhasebenin denetimidir.

6. PAY DEVRİ

1. Anonim şirketlerde bedeli tamamen ödenmiş, senede bağlanmamış hamiline ve nama yazılı payın devri alacağın temliki gibi yapılmaktadır.

2. TTK’nın 491. Maddesi uyarınca anonim şirketlerde bedeli tamamen ödenmemiş senede bağlanmamış hamiline ve nama yazılı payın devrinde anonim şirketin onayının alınması zorunludur. Ayrıca her iki durumda da yazılı olarak hisse devir sözleşmesi yapılmakla birlikte pay defterine kaydedilir.

3. Hamiline yazılı pay senedinde, senet devredildiği takdirde senede bağlı haklar da devredilmiş olmaktadır; ancak bu noktada yeni gelen düzenleme ile birlikte hamiline yazılı pay senedini devralan kişinin Merkezi Kayıt Kuruluşu’na bildirimde bulunması gerekmektedir.

4. TTK’nın 490. maddesi uyarınca nama yazılı paylar, prensip olarak herhangi bir sınırlamaya bağlı olmaksızın devredilebilirler. Söz konusu devir işlemi, nama yazılı pay senetlerinin ciro edilmesi ve akabinde pay senedinin zilyetliğinin devralana geçirilmesiyle gerçekleşir. Nama yazılı pay senetlerinin devrinde, ciro edilmiş senedin devralana teslim edilmesi ve pay defterine kaydedilmesi suretiyle yapılmaktadır.

5. TTK’nın 492. Maddesi uyarınca esas sözleşme ile nama yazılı payların ancak şirketin onayıyla devredilebileceği belirlenebilmektedir.

7. SERMAYE ARTIRIMI

1. Sermaye artırımı, esas sermaye sisteminde TTK’nın 459. Maddesi uyarınca genel kurul; kayıtlı sermaye sisteminde, TTK’nın 460. maddesi gereğince, yönetim kurulu tarafından karara bağlanır. Esas sözleşmenin ilgili hükümlerinin, gerekli olduğu hâllerde izni alınmış bulunan değişik şekli, genel kurulda değiştirilerek kabul edilmişse, bunun Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca onaylanması şarttır.

8. ANONİM ŞİRKET VE LİMİTED ŞİRKET FARKLARI

1. Anonim şirkette genel kurul, yönetim kurulu ve denetçi bulunmak zorundadır. Limited şirkette ise genel kurul ve müdürler kurulu bulunmak zorundadır.

2. Anonim şirket en az 1 kişi ile kurulur. Ortak sayısı 250’yi geçerse şirket halka açık hale gelir. Limited şirket ise en az 1 kişi, en fazla 50 kişi ile kurulabilir. Ayrıca şirket halka açık olamaz.

3. Anonim şirket en az 50.000,00 TL esas sermaye ile kurulur. Limited Şirket ise en az 10.000,00 TL esas sermaye ile kurulur.

4. Anonim şirkette pay devri VI. maddede belirtilen şekilde yapılmaktadır. Bu kapsamda özellikle anonim şirkette pay devri yapılırken devrin noter huzurunda yapılması zorunluluğu bulunmamaktadır. Buna karşılık limited şirkette hisse devri yapılabilmesi için yazılı olarak yapılan hisse devir sözleşmesinin noter huzurunda imzalanması gerekmektedir. Ardından devrin şirkete karşı geçerli hale gelebilmesi için genel kurul tarafından onaylanması gerekmektedir. Ancak genel kurulun onayı şirket esas sözleşmesi ile kaldırılabilmektedir. Öyle ki şirket esas sözleşmesinde hisse devrinin genel kurul onayına tabi olmayacağı açıkça düzenlenirse noterde yapılan işlem ile hisse devir işlemi tamamlanmış olacaktır.

5. Şirketler yevmiye defteri, defter-i kebir, envanter defteri, pay defteri, yönetim/müdürler kurulu karar defteri, genel kurul toplantı ve müzakere defteri tutmakla yükümlüdür.

6. Anonim şirkette pay senedinin edinim tarihinden itibaren 2 yıl sonra devredilmesi halinde elde edilen gelir bakımından Gelir Vergisi Kanunu mükerrer 80. Maddesi uyarınca gelir vergisi doğmaz. Buna karşılık limited şirkette pay senedinin devredildiği her durumda gelir vergisi doğmaktadır.

7. Anonim şirkette de limited şirkette de şirketin üçüncü kişilere olan borcundan şirket ortakları sorumlu değildir. Ancak kamu borçları bakımından anonim şirket ve limited şirket farklı unsurlar içermektedir. Buna göre anonim şirkette kamu borçlarının ödenmemesi halinde yönetim kurulu üyeleri şirketin borçlarından şahsi malvarlıkları ile sorumludur. Buna karşılık limited şirkette kamu borçlarının ödenmemesi halinde şirket ortakları payları ile orantılı bir biçimde şirketin borçlarından doğrudan sorumludur.

8. Anonim şirketlerde sermaye artırımı; esas sermaye sisteminde genel kurul, kayıtlı sermaye sisteminde ise esas sözleşmede belirlenen tavan miktarına kadar yönetim kurulu tarafından gerçekleştirilir. Buna karşılık limited Şirketlerde ise sermaye ancak Genel kurul kararı ile arttırılabilir.